चोरी

स्वतःपेक्षा २० वर्षांनी लहान असलेल्या दोन मुलींबरोबर फ्लॅट शेयर करुन राहणं सोपं नाही. त्या डोक्यावर बसतात, बॉयफ्रेंड घेऊन येतात, दारु पितात म्हणून नाही किंवा माझ्या मुली-भाच्या लागत नाहीत, म्हणूनही नाही. त्या माझ्यापेक्षा जास्त कमवतात म्हणून असेल कदाचित. मी माझ्या अ  काऊंट मध्ये आत्तापर्यंत सगळा मिळून जेवढा मोठ्ठा आकडा बघितला असेल, तेवढा त्यांचा एका महिन्याचा पगा   र असेल. दाराजवळच्या ग्रिलवर दात आपटला आणि माझ्या विचारांची link तुटली. मुंबईच्या second class local मध्ये बायकांच्या गर्दीत चिकचिकाट सहन करत मी उभी होते. मागनं जोरात धक्का बसला असला तरीही मी धक्का देणारीकडे वळूनही बघितलं नाही. तिचाही नाईलाज असणार आणि ओरडून काहीही उपयोग नाही हे ठाऊक होतं. माझ्याच सारखी ती. आमचं एकच नाव- first  class न परवडणाऱ्या बायका. पदरानी ओठ टिपून घेतला आणि बाहेर बघायला लागले. जरासं दुखत होतं, पण या किड्यामुंग्यांसारखं जगताना मनात जितकं दुखतं त्याची या शारीरिक धक्कयांना सर नाही.

मी रडकी, बिचारी, पै न्‌ पै वाचवणारी बाई कधीच नव्हते. गार्डनच्या साड्या नेसून मानेवर पर्फ्युम उडवून नवऱ्याच्या हातात हात घालून सिनेमातल्या बाश्कळ विनोदांवर हसणारी बाई होते. इतर बायका जिला सहज जज करतील, नावं ठेवतील आणि मनातल्या मनात हेवा करतील अशी. पण मी तशी होते. आता तशी अजिबात उरले नाहीये. माझा divorce झाला नाहीये किंवा विधवा झाले असंही नाहीये. माझा नवरा गेला पण तो परदेशात. लग्न करताना माझी एकच अट होती. मला भारतातंच रहायचं होतं. मलाच काय, त्याही भारतातंच रहायचं होतं. पण परदेशातली बदली आणि त्याबरोबर मिळणारा भरपूर पगार बघून त्याचं मत बदललं. त्याला परदेशातली ऑफर सोडता आली नाही. मी जायचं नाही या मतावर ठाम होते. अगदी मी किंवा नोकरी असा पर्याय त्याला निवडायला लावेन इतकी ठाम. एके दिवशी तो निघून गेला. थोडक्यात त्याला माझ्यापेक्षा पैसा महत्त्वाचा होता आणि मला त्याच्यापेक्षा स्वाभिमान. कोणीतरी कशाशी तरी आपली तुलना करतंय आणि त्यात आपलं पारडं हलकं ठरतंय, हे feeling फार मोजकी लोकं सहन करु शकतात. त्यातली मी नाही. माझ्या बाजूला बसणाऱ्या बाईच्या साडीला जर कुणी नावाजलं तर दुसऱ्या दिवशी एका नवीन साडीछी घडी मोडून ती प्रशंसा माझ्या साडीवर खेचून आणणारी मी आहे. पण नवरा सोडून गेला तसं तसं हरल्यासारखं वाटायला लागलं. “अगंबाई बायको पुढं का कोणी पैसा निवडतं? आणि त्यानं आपल्याला सोडावं अशी वेळच का आणायची?” ही वाक्य अनेक अशा बायकांच्या तोंडून एेकलं, ज्यांचे नवरे केवळ संधीअभावी त्यांना धरुन होते. बरं त्यानी मला सोडलं, तसंच मी ही सोडलं की त्याला. लटांबर म्हणून मी नाही मागे मागे गेले. कित्तीतरी बायका जातात. पण  तिथे जाऊन मी काय करणार? मराठी आणि गुजराती ट्रान्सलेशनचं असं कितीसं काम मला मिळणार? पुन्हा तोंडी. गुजराती मला लिहिता तरी कुठं येतं? तरीही. लग्नाआधी आमचं ठरलं होतं, भारतात राहायचं. पण त्यानं ते प्रॉमिस मोडलं. मग माझा तोरा काय कमी होता? आधी आई-बाबांकडे परत आले तर त्यांनाही जड झालं. आर्थिक दृष्ट्या नाही पण उत्तरं किती जणांना देणार? पूर्वी सारखं आता कोणी सरळ वाळीत वगैरे टाकत नसलं तरी दुसऱ्याला त्यास होईल इतपत नजरांचा भडिमार करतातंच माणसं. “ही का गेली नाही?” “वेगळाच काही problem होता का?”, “मुलीचा स्वाभिमान म्हणायचा की आगाऊपणा?”. ही वाक्य ते न बोलताच आपली आपल्याला ऐकू येत राहतात. आईबाबा शेवटी थकून गेले तेच तेच विषय हाताळून. त्यांना माझं वागणं पटलं नव्हतंच पण ते मुलीला सपोर्ट करायचा म्हणून गप्प बसले होते. बाबांच्या बदल्या होतील तिथल्या गावात माझी संसार मांडत राहिली. हे तिचं प्रेम होतं. पण माझं तसं नाहीये. त्यामुळे घरात सुद्धा शीतयुद्ध सुरु झालं तसं मी आले शहर सोडून, मुंबईत. मुंबईच का? तर नाशिक, नागपूर, कोल्हापूर, सातारा, सांगली, पुणे, नगर ह्या सर्व गावात नातेवाईक आहेत. कोणत्याही रविवारी त्यांछा आधार म्हणून त्यांच्याकडए जेवायला जाऊन परत त्याच circle मध्ये फिरत रहायचं नव्हतं म्हणून!

तशी कामात मी चोख आहे पण बुद्धीनं बेतासबात. पण आता त्याला काही इलाज नाही. म्हणून मग माझ्यापरीनं जास्त काम करुन जेवढं तारुन नेता येईल तेवढं मी नेते. तास तास माझ्या जागेवरुन हलत नाही. चहा नाही, कॉफी नाही. गप्पाटप्पा नाहीत. तरीही हा सगळा time pass करणाऱ्या कोणाही पेक्षा माझं काम लवकर होत नाही. माझं लग्न माझ्या सोंदर्यावर ठरलं. सुंदर असल्यामुळे बऱ्याच गोष्टी कष्ट न करताच मला मिळत गेल्या. तसं बघायला गेलं तर सौंदर्य अजूनही आहे, एखादं affair सहज होऊ शकेल कारण आजूबाजूला ओळखीचे ही नाहीयेत, पण म्हणून दुसऱ्या पुरुषाबरोबर फिरुन त्याचा पैसा वापरणं नको वाटतं. कॉलेजमध्ये असताना मी हे केलं नाही असं नाहीये. तेव्हा आपण काय करतोय याचा सखोल विचार वगैरे करायच्या भानगडीत मी कधीच पडले नव्हते. पण जर मी आता तसं केलं तर ते ठरवून केल्यासारखं होईल. मला आता सौंदर्य, पुरुषांचं आकर्षण आणि तयातून होणारे फायदे व गळ्यात पडणाऱ्या अपेक्षा याची नीट माहिती आहे. पुन्हा मी असं केलं तर आईबाबा दुखावतील ते वेगळंच. आई वडिलांना माझ्या तत्वांसाठी वेगळं आणि अशा विचित्र गोष्टींसाठी दुखावणं फार वेगळं. या गोष्टी चुकीच्या आहेत की नाही हे मला माहित नाही. पण माझ्या यौवना रुममेट्स्‌नी हर तिसऱ्या दिवशी वेगळा मुलगा फ्लॅटवर आणला की मलाच विचित्र वाटतं. त्यामुळे तोमार्ग नको. समजा मी आले, बेल वाजवली आणि दार उघडायला माझ्या रुममेटनी अगदी एक मिनिट जरी जास्त घेतलं आणि आत आल्यावर जर मुलगा दिसला तर मी १००% judgemental होते. ती कूल असली तरीही. तिचा शांतपणा बघून असं वाटतं की नसेलच काही शरम वाटण्यासारखं. पण खात्री वाटत नाही. ते शंकेचं feeling मी माझ्या आईला या वयात देणं फारच भयंकर होईल.

स्टेशन आलं. उतरायची गरजच पडली नाही. आपोआप एक धक्का मला प्लॅटफॉर्मवर सोडून गेला. रोजच्यासारखा. या दारातून platform वर उतरलं की आणखी एक दिवस पार पडल्यासारखा वाटतो. आजही मी चालत्या लोकलमधून उडी मारली नाही. नाहीतर विचार करता करता दारातून कधीही बाहेरची उडी पडेल असं वाटत राहतं. अनेकदा केलाय मी आत्महत्येचा विचार. पण अजून आत्महत्या नाही केली. मला वा टतं आत्महत्या केली तर माझा अपमान होईल त्यानी. लोकं म्हणतील हिंमत नसताना नवऱ्यासमोर फणा काढला, आई-वडिलांना धाब्यावर बसवून ही गेली मुंबईला आणि मग काहि जमलं नाही. मला तो माझा पराभव वाटेल. गर्दीबरोबर झपझप पावलं चालली होती तशी पोटात एक कळ आली आणि जाणवलं की आपल्या नकळत आपण लघवी आवरुन धरलीये. रोज मी ऑफिसमधून निघताना मी निक्षून जाऊन येते, तरीही लोकल मधून उतरलं की येतोच सांगावा. वय बोलायला लागलंय. आता पृ्वसारखी तासनतास, बाथरुम सापडेपर्यंत लघवी नाही येत आवरता. माझ्या आईची menopause नंतरची phase मी फार जवळून बघितली, माझ्या लग्नाआधी. तिनं सांगितलं नाही कधी उकल करुन पण मला समजायचं. सतत तिची नजर बाथरुमच्या शोधात असायची. ट्रिपला गेलो की, गावात शॉपिंगला गेलो की, देवदर्शनाच्या रांगेत आणि अगदी सहज कोणाकडे चहाला गेलो तरीही. दुसऱ्याकडे मुक्काम तर ती टाळायचीच. आता माझ्या वाटेत एकही स्वच्छ बाथरुम नाही. थेट घरी गेल्यावरच. त्यात दोन्ही रुममेट यौवनांना बेल एेकू येत नाही. आलीच तर कोण उघडणार यावर किमान ५६ सेकंद घालवतात. ती माझ्या bladder साठी किती महत्त्वाची असतात, हे त्यांना चाळीशी ओलांडल्याशिवाय नाही समजणार. हा नेहमीचा दार उघडायचा प्रसंग आठवला आणि अंगावर काटा आला. आजकाल माझा लघवी लागण्यावर जसा ताबा नाही, तसाच तो ती करण्यावरही कमी झाला आहे. आपण म्हातारे होतोय, ही भावना फार वाईट. लग्नाचं मोजकंच सुख, त्यात मूलबाळ नाही, आई-वडील आहेत पण त्यांच्याजवळ जायचं म्हणजे त्यांना दुःखात टाकल्यासारखं. त्यामुळे आता मी आणि मला या दोन यौवना. एवढंच आयुष्य.

आमचं घर छान आहे. सोफा, टिव्ही, फ्रीज, बेड, कपाटं. सगळं सगळं आहे. पण यातलं मी काहीच घेतलं नाही. मी जेमतेम महिन्याचे पैसे देते. बाकी सगळं त्याच करतात. खरंतर लाज वाटते, पण पर्याय नाही. माझ्या नवऱ्यानी तिथं दुसरी बाई, बायको सारखी घरात आणून बसवली नसती तर मी त्याच्याकडून कर्ज घेतलं असतं, पण तिच्यासमोर पदर पसरणं मला जमणार नाही.

रिक्षाचे पैसे देऊन मी खाली उतरले तशी पोटत आळखी एक कळ आली आणि येणारी शिंक मी वाट्टेल ते झालं तरी दाबायची या प्रयत्नांनी दोन्ही नाकपुड्या घट्ट दाबून मारली. लघवी आणि शिंक म्हणजे भयंकर combination! आता या भरलेल्या bladder नी सहा मजले चढावे लागणार आहेत. लिफ्टचं बटन दाबून काहीच दिवा न लागल्यानं लिफ्ट कालपासून बंद आहे हे आठवलं. लिफ्टच्या शेजारचं सोसायटी trip चं poster मात्र या घाईत सुद्धा नजरेस पडलं आणि आज त्या किमान ५६ सेकंदांची वाट बघावी लागणार नाही हे सुद्धा आठवलं. कारण आज दरवाजा किल्लीनंच उघडायचा आहे. दोघी रुममेट्स सोसायटीतल्या लोकांबरोबर ट्रिपला गेल्या आहेत. पर्स उघडली, नेहमीच्या कप्पात किल्ली नसल्याचं आश्चर्य वाटलं. मी पर्स पालथी घालायला सुरुवात केली. मी किल्ली नेहमी जपून ठेवते. या मुलींचे महागडे लॅपटॉप, सगळं सामान तसंच वर असतं. मला उपकाराचं ओझं वाटतं. पण मग मी जेवण बनवून, घर आवरुन, त्यांचे कपडे धुवून ते जरासं हलकं करते. पण हलकं होतं नाही. माझ्यासारखी बाई २४ तास लावायची त्यांची एेपत आहे, हे त्यांनाही चांगलंच माहीतीये आणि मलाही. किल्ली अजूनही सापडेना. मी कुठे ठेवली? घरातून निघताना तर होती, कारण दार मीच लावलं. मग कुठे गेली? खरंतर मी बाहेर काढलीच नव्हती. माझी पर्स ऑफिसमध्ये माझ्या टेबलाच्या ड्रॉवरमध्ये सेफ असते. मला घाम फुटायला लागला. त्यात bladder प्रकरण भर घालत होतं. मी ठरवलं की किल्लीच्या शोधाशिवाय कुठेही जायचं नाही. ते जास्त महत्त्वाचं आहे. शेजारुन किल्ली घेण्याची सोयच नाही. ट्रिपला कॉलनी मधले सगळेच गेले आहेत. म्हणजे मग आता काय करावं?

पाऊण तास झाला. काहीही उत्तर सुचलेलं नाही. किल्ली कुठे गेली? लोकलच्या धक्क्यात कोणी घेतली का? मी इतकी म्हातारी झालीये का? मला आता एवढंही बघता येत नाही? या दोघी जर चुकून लवकर आल्या तर काय उत्तर देऊ? कुठे गेली किल्ली? एखाद्याकडे आश्रितासारखं राहत असताना, आपल्याकडून त्याच्या घराला आग लागल्यासारखं वाटलं.

मी ६ वर्षांची होते. माझ्या काकानं नवीन घर घेतलं होतं पुण्यात. आम्ही सगळे राहायला गेलो सुट्टीत. खूप धमाल करत होतो. एवढं मोठं घर खानदानात कोणाचं नव्हतं. पकडापकडी खेळताना मी जोरात धावले आणि मागून माझा मामेभाऊ आला का बघायला गर्‌कन मागे वळले. धक्का लागला आणि टिव्ही पडला. त्यानंतर इतका वेळ शांतता पसरली होती. मला काहीच समजेना. रडावं तर ते ही सुचलं नाही. माझी आई घाबरुन गेली होती. त्यानंतर मला काहीच एेकू आलं नाही. आलं ते थेट हेच की बाबा म्हणाले, मी भरपाई देईन. त्यानंतर ओव्हरटाईम करत बाबा एक महिना उशीरा येत. मला झोपवून आई त्यांची जेवायला वाट बघत बसायची. त्यातला एकही दिवस मी झोपले नव्हते. टक्क जागी असायचे. सकाळी बाबा ऑफिसला गेले की आईला बिलगून रडायचे. आज तिची फार आठवण येतीये. त्या दिवसानंतर तितकं भयाण मला थेट आज वाटतंय. तेव्हा मी कोणाचीच माफी मागितली नव्हती. मला माझी चूक खोलवर पटली होती, पण मी ते व्यक्त केलं नव्हतं. आई म्हणायची नेहमी, “उपकार घेणं महागातच पडतं, पटेल एक दिवस”. मला ते वाक्य खोटं ठरवलंच पाहिजे. दुसऱ्याचं माझ्याकडून असं नुकसान झालंय तर मी जरुर माफी मागणार. असं काहीतरी करेन की ते उपकारच राहणार नाहीत. की मेकरचे पैसे मीच भरेन. सगळ्या किल्ल्या परत ड्युप्लिकेट करणं वगैरे माझं प्रायःश्चित्त. लहानपणी मी लहान होते. ती सल अजून पुसली गेली नाही. आता मी मोठी झाले आहे. घरातली सगळ्यात मोठी व्यक्ती. जबाबादारी माझीच असायला हवी.

आता मात्र ही लघवी सहन होत नाही. पोटात आत आत कळा यायला लागल्या आहेत. पण मी गेले इथून आणि त्या दोघी आल्या तर? आजच रात्री परतणार आहेत. आता मलाच येऊन दोनेक तास झाले. बापरे, साडेनऊ वाजले की. मला बिल्डिंग समोरचं सुलभ शौचालय डोळ्यासमोर यायला लागलं. इथेच थांबणं खरंतर योग्य आहे. पटकन्‌ जाऊन यायचा मोह तर होतोय, पण विशाखानं मला विचारलं होतं की आम्ही येऊ तर तू असशील ना? त्यांच्याकडे किल्ली नाही. नेहमी तर नेतात पण कधीकधी राहून जाते. मी घरी नाही असं होतंच नाही. त्यांच्याच घराच्या दारात त्यांना उभं करणं म्हणजे मलाच नकोसं होणार आणि बिल्डिंगमध्ये माझ्या गायब होण्याची बातमी पसरणार. मग खालची शहा भाभी त्यांना बसायला बोलावणार. त्या जाणार. मग आल्यावर मला शहा भाभीसमोर त्यांना किल्ली हरवल्याचं सांगावं लागणार. अगदी नकोसं होईल ते. त्यापेक्षा इथेच थांबावं. किंवा सरळ की मेकर बोलवावा. आत्ताच. पण त्यानं लॅच मोडलं तर? घर भाड्याचं आहे. त्यात मी डिपॉजिट तरी कुठे दिलंय? नकोच.

मी जिना उतरायला सुरुवात केली. बुद्धीला कितीही थांबायचं असलं तरी आता मला ते शक्य होणार नव्हतं. सुर्वेंच्या सेंडऑफचा सामोसा पोटात गुडगुडतोय. आता १ बरोबर २ ची काय गरज होती, कोणास ठाऊक. पर्समधून ५ रुपये काढत मी रस्ता ओलांडला. मनात दोनच प्रार्थना. पैसे घेतात म्हणजे टॉयलेटनं स्वच्छ असावं आणि मी घरी जाईपर्यंत या मुलींनी न परतावं. मी टॉयलेटच्या आत शिरले तर तोब्बा लाईन. एकदा वाटलं परत जावं. पण आता ते खरंच शक्य नव्हतं. लाईन कशी पुढे सरकली, कसा माझा नंबर आला आणि मी कशी काय सगळं उरकून बाहेर आले? काही काही आठवत नाही.

माझ्या चाळीशी ओलांडलेल्या दमलेल्या गुडघ्यांनी मनाशी हिय्या करुन दिवसातला बारावा की तेरावा जिना चढायला सुरुवात केली. आॅफिस तीन मजली आहे. सतत वर खाली चालूच असतं. संध्याकाळ पर्यंत पिट्ट्या पडतो. मी अंदाज घेत होते, पण बिल्डिंगमध्ये शांतता होती. लोकं आपापल्या घरात जाणं, सामान नेणं, एकमेकांना गुडनाईट म्हणणं, यातलं काहीही सुरु नव्हतं. मला इतकं हुश्‌श्‌श्‌ झालं की बस्स… मी आमच्या मजल्यावर येऊन पायरीवर माझं बुढ टेकवलं. कोण जाणे का, काहीतरी चुकल्यासारखं वाटलं. मी वीजेचा झटका लागल्यासारखी उठले आणि धावत घरात गेले. दार उघडं होतं. म्हणजे विशाखानं किल्ली नेली होती. आनंदात आत जाऊन दोघींसाठी आणलेली कच्छी दाबेली बाहेर काढली आणि मी तशीच उभी राहिले. समोर टिव्हीच नव्हता, सोफ्यात पल्लवीचा लॅपटॉप नव्हता. खोलीत कपाटं उघडी होती. मी दोघींसाठी तीन तीन तोळे जमवलेलं सोनं नव्हतं, पल्लवीच्या कपाटाचा ड्रॉवर रिकामा होता. विशाखाची लटकणारी पर्स गायब होती. माझ्या हातातल्या दाबेली तिथेच पडल्या. मी जड पावलानी हॉलमध्ये आले आणि समोर बघते तर विशाखा, पल्लवी, शहा भाभी, रहेजा भाभी, दिलीपभाई… आणि माहित नाही कोण कोण होतं. सगळे सुन्न. तोंडातून चकार नाही माझ्या. जसं की सामान नाही, माझा होता-नव्हता कणाच चोरीला गेला!